"Het zou heel gemakkelijk zijn om een slechte film van Dune te maken ..." –Ridley Scott, South Bend Tribune, 1979
Deze week is de 40e verjaardag van David Lynch's Dune . Een kassa van $ 40 miljoen over de vrijlating van de vrijlating, het heeft sindsdien een toegewijde cultus gekweekt gedurende de vier decennia sinds het debuteerde op 14 december 1984, vooral wanneer het wordt afgewisseld met de recente tweedelige bewerking van Denis Villeneuve van de gerenommeerde roman van Frank Herbert. De excentrieke lynch werd aangekondigd om duin te regisseren voor megaproducent Dino de Laurentiis in mei 1981, kort nadat Ridley Scott, bekend om Blade Runner en Gladiator , het project verliet.
Tot voor kort was er weinig bekend over de versie die Scott meer dan zeven tot acht maanden ontwikkelde voor De Laurentiis voordat Lynch het overnam. Dankzij de inspanningen van TD Nguyen , een 1 oktober-pagina van oktober 1980 van Scott's niet-geproduceerde duinfilm , geschreven door Rudy Wurlitzer (bekend om Blacktop en Walker met twee banen ), werd ontdekt in de Coleman Luck Archives aan Wheaton College en deelde met deze auteur.
Toen Scott bij het project kwam na het succes van Alien in 1979, had Frank Herbert al een uitgebreid tweedelig scenario geschreven dat zorgvuldig trouw was aan de roman, maar niet-kinematisch, zoals eerder gemeld door Wired and Inverse . Scott beoordeelde het script van Herbert en identificeerde een handvol scènes die hij wilde opnemen, maar huurde uiteindelijk Wurlitzer in voor een volledige herschrijving in Londen toen de pre-productie begon in Pinewood Studios. Net als Herbert's en later de aanpassingen van Villeneuve, was de versie van Scott bedoeld als het eerste deel van een tweefilm-serie.
Wurlitzer deelde in 1984 met Prevue Magazine : "De Dune -aanpassing was een van de meest uitdagende banen die ik ooit heb ondernomen. Het duurde langer om een werkbare schets te ontwikkelen dan om het laatste script te schrijven. We bleven trouw aan de geest van het boek, maar verfijnden het ook, het infuseren met een duidelijke gevoeligheid."
Scott vertelde de totale film in 2021: "We hebben een script gedaan en het script is behoorlijk verdomd goed."
Verschillende factoren hebben bijgedragen aan de ineenstorting van Scott's Dune -project, waaronder zijn emotionele reactie op de dood van zijn broer Frank, terughoudendheid om in Mexico te filmen, zoals De Laurentiis eiste, een budget van meer dan $ 50 miljoen en het meer veelbelovende Blade Runner -project met Filmways. Een cruciale reden, zoals Universal Pictures Executive Thom Mount in het boek A Masterpiece in Marray opmerkte - David Lynch's Dune , was dat "Rudy's versie van het script geen unaniem, gloeiend enthousiasme ontving."
Was het script van Wurlitzer een slechte filmische vertaling van het uitgestrekte verhaal van Herbert? Of was het gewoon te donker, gewelddadig en politiek geladen om een commerciële blockbuster te zijn? U kunt onze gedetailleerde scriptanalyse met deskundig commentaar lezen en uw eigen mening vormen.
Rudy Wurlitzer (nu 87) werd gecontacteerd voor dit artikel, maar weigerde deel te nemen. Ridley Scott werd ook benaderd, maar koos ervoor om geen commentaar te geven.
Een wilder schaduw van Paul
Het ontwerp van Dune van oktober 1980 begint met een dromerige montage van verzengende woestijnen, met wit stof dat transformeert in apocalyptische legers die het universum verwoest en het podium vormen voor het 'vreselijke doel' van Paulus. De visuele stijl van Scott is duidelijk in beschrijvingen zoals "vogels en insecten worden een wervelende hysterie van beweging", waarin zijn vermogen wordt getoond om boeiende beelden te maken.
Frank Herbert's Dune (eerste editie) toen Scott de totale film zei: "We hebben een zeer goede kijk op Dune gedaan, omdat ik al vroeg nauw samenwerkte met de schrijver. Ik integreerde de visuele stijl van de film altijd met het verhaal van de schrijver."
Deze droomsequentie gaat over naar Paul Atreides wakker om te regenen die de ramen van Castle Caladan pelt. In dit script is Paul niet de onstuimige figuur die wordt afgebeeld door Timothée Chalamet, maar een 7-jarige met lang blond haar, tegenover de dominee moeders test met 'The Box'. Zijn recitatie van de litanie tegen angst is verbonden met die van Jessica, en benadrukt hun psychische band. Visuals van een brandende hand en vlees die van botten vallen, roepen de aanpak van Lynch op, hoewel ze symbolisch blijven.
Na het behalen van de test toont de jonge Paul zijn dapperheid door de stem te gebruiken om een zwaard van een bewaker op te halen en doodt bijna een slapende Duncan Idaho om de waakzaamheid van een krijger te testen. Deze versie van Paul belichaamt een "Savage Innocence".
Stephen Scarlata, producent van de documentaire Jodorowsky's Dune , merkte op: "Rudy Wurlitzer's weergave van Paul is veel assertiever. Hij neemt actief de leiding. We zien een flits-forward van zijn groei van zijn groei van 7 tot 21 tot 21 tot 21 tot 21 tot 21 tot 21 tot 21 tot 21-jarige De ontsnapping van hem en Jessica. "
Naarmate Paulus volwassen wordt tot 21, wordt hij een meester -zwaardvechter, beschreven als 'knap, charismatisch, koninklijk'. Duncan, nu ouder en breder met wit haar en een baard, belichaamt een humor die doet denken aan de weergave van Jason Momoa:
Duncan
Het is de plicht van een leraar om de zijne te hebben
Leerling overtreft hem op een dag.
(glimlachend)
Maar denk niet dat je kunt ontspannen. Dit
is slechts één niveau dat je hebt bereikt.
Er zijn andere, meer gevaarlijk,
methoden om te beheersen. Maar niet nu.
Nu gaan we goed
dronken.
Lang leef de keizer
Het tafereel verschuift naar een rotstuin in de buurt van Castle Caladan, waar Jessica een tuinman opneemt, patronen in witte kiezelstenen. Terwijl de regen begint te vallen, knielt de tuinman en verkondigt: "The Emperor is dood", een aanzienlijk afwijking van het boek dat een nieuwe katalysator aan het verhaal toevoegt. Hollywood -scenarioschrijver Ian Fried, die werkte aan de spectrale van Legendary en een niet -geproduceerde moderne versie van het eiland Dr. Moreau , uitte zijn bewondering voor dit moment:
"Ik ben dol op de scène waarin Jessica naar de tuinman kijkt, en zijn reactie op de regen betekent de dood van de keizer. Het is huiveringwekkend en impactvol, hoewel het niet in het boek staat. Gezien de uitgestrektheid van duin , is het toevoegen van nieuwe elementen vet en interessant."
Het verhaal gaat vervolgens naar 'The Emperor's Inner Kingdom', een mystieke setting omringd door sneeuwtoppen en een Mandala. De vierentwintig grote huizen verzamelen zich om de keizer te rouwen terwijl zijn ziel stijgt te midden van kleurrijke energieën. De keizer vertrouwt Duke Leto postuum aan het rentmeesterschap van Arrakis, in de hoop de stijgende duisternis in het universum tegen te gaan.
De duisternis manifesteert zich door de neef van Leto, Baron Harkonnen, die, via Feyd-Rautha, voorstelt om de kruidenproductie van Arrakis te delen om conflicten te voorkomen. Leto weigert, en een regel vergelijkbaar met een beroemd citaat van Lynch's Dune komt naar voren:
BARON
(tegen Dr. Yueh)
Begrijp de positie goed
Voordat u vertrekt. Wie controleert
Duin regelt het kruid, en
die de kruidenbesturingselementen regelt
het universum. Zonder mij, jouw
Duke controleert niets.
Mark Bennett van Duneinfo merkte op: "Ik schrijf die lijn meestal toe aan Lynch, maar omdat dit een de Laurentiis -project was, vraag ik me af of Lynch het script van Wurlitzer las en de lijn leende of er onafhankelijk van kwam."
Vlucht van de navigator
Een scène die doet denken aan de versie van Lynch vindt plaats als de familie Atreides Caladan verlaat aan boord van een gilde Heighliner, die een navigator onthult. Dit kruiden-gemuteerde wezen, beschreven als 'een langwerpige figuur, vaag humanoïde met vinnen voeten en enorm gefannen, membraneuze handen', valt in coma na het nemen van een pil en plot de koers met muzikale intonaties, in navolging van Scott's Prometheus .
Fried voegde eraan toe: "Ik hield van de navigatorscene. Het is een gemiste kans in de films van Villeneuve om dit niet te laten zien."
Bij aankomst op Arrakis wordt het fort van de Atreides beschreven met een middeleeuwse esthetiek, die doet denken aan Scott's legende . De wereld voelt feodaal, met een focus op zwaarden en loyaliteit. Dauwverzamelaars gebruiken Scythes in de Castle Gardens, die de gelijktijdige ontwikkeling van Scott van een "cowboy" -versie van Tristan en Isolde weerspiegelen voor Paramount.
Liete Kynes stelt zijn dochter Chani voor aan Leto en Paul bij een weerstation, en benadrukt de ecologische schade veroorzaakt door het oogsten van kruiden. Hun ornithopter reis door de woestijn weerspiegelt de helse stadsgezichten van Blade Runner als een zandworm een fabrieksschip aanvalt, waardoor Kynes en Chani te voet ontsnappen.
Deze volgorde wordt intercut met Shadout Mapes, die drie borsten heeft, Gifting Lady Jessica A Crysknife. Jessica hoort stadsbewoners smeken om water buiten haar raam.
De straten van Arakeen worden afgebeeld als stedelijke "getto's" met dakloze leveranciers, vervallen voertuigen en skeletale overblijfselen, met de nadruk op klassenverschillen geïnspireerd door Gillo Pontecorvo's The Battle of Algiers . Een nieuwe actiescène bevat Paul en Duncan die een Harkonnen -agent volgen naar een handelspost, wat resulteert in een bargevecht. Duncan gebruikt een bijl zoals Conan de barbaar, en Paul doodt een man met een vingerstuwing.
*Duncan pakt de bijl op.
Duncan
(kijk ernaar)
Smerig klein instrument.
Niet erg goed in balans, maar dat zal het doen
moeten doen.Met een korte snap om zijn pols
gooit het naar de potige man die komt
naar hem toe met een lang ijzer
bar. De bijl slaat hem in de
borst, hem in tweeën splitsen.*
Scarlata merkte op: "De Bar Brawl voelt niet op zijn plaats, waardoor Paul te vroeg te snel onoverwinnelijk lijken. Zijn reis zou moeten gaan over groei, overleven en leiderschap. Als hij al moeiteloos vijanden verslaat, vermindert het de spanning en angst die nodig is voor zijn transformatie."
In deze vechtpartij komen ze de stoïcijnse Fremen -leider Stilgar tegen, die later een eenzame Harkonnen -agent onthooft op een smokkelaar. De scène verschuift naar Jessica die mediteert en zwevend, doet denken aan de vroege 20e-eeuwse goochelaars. Zij en Leto besluiten een kind te verwekken, waarbij Jessica expliciet verklaart: "Wanneer je je zaad vrijgeeft, zal het zijn als heilige olie die in een altaarvuur wordt gegoten."
Baron Wasteland
Dr. Yueh, na een geheime boodschap van een knipperend insect te hebben ontvangen, deelt een moment van spijt met Paul voordat hij hem de stad in stuurt voor een nacht van vrijheid. Paul volgt een dakloze jongen in een Fremen Spice Den, waar hij blauwe kruidendamp inhaleert en visioenen heeft van zijn ongeboren zus Alia die "Maud'Dib" intoneert. Hij ontmoet een oude crone die toezicht houdt op een put met een rode bal en een kleine zandworm, die Paul hypnotiseert en in een schelp plaatst.
Yueh vergift Thufir over een schaakspel, dat doet denken aan Blade Runner , en deactiveert het huisschild, waardoor Harkonnen Death Commando's het kasteel kunnen betreden. Paul, die terugkeert uit de stad, confronteert een jagerzoeker, afgebeeld als 'een vleermuisachtig wezen met een cobra's hoofd', dat hij onthooft.
De vleermuisachtige jager-zoeker in de versie van Ridley Scott lijkt op het "Flying Creature With A Bomb" van Alejandro Jodorowsky's niet-geproduceerde duin , hier te zien in Storyboard Art. Scarlata gaf commentaar op deze script-toevoeging: "De biologische wending aan de jager-zoeker spiegelt Jodorowsky's niet-gemaakte duin , waar het een vliegend wezen was met een bom. Beide versies verkennen een dierlijke benadering."
Duke Leto onthooft verschillende doodsopdrachten voordat hij door Yueh wordt geschetst. Duncan arriveert om Leto te redden, alleen om te worden neergestoken door Yueh, die Duncan vervolgens doorbreekt. Yueh's motivatie is puur overleven, op zoek naar een tegengif uit de baron, in tegenstelling tot de nobele bedoelingen in andere versies. Jessica plaatst een gifgascapsule in Leto's mond voor zijn dood. Duncan spiert Sardaukar af en offert zichzelf op om Paul en Jessica toe te staan te ontsnappen in een 'Thopter. Het geweld is grafisch en R-rated, met een Harkonnen-troependrager die over de lichamen van gevallen Atreides soldaten rijdt.
De diepe woestijn controverse
De ontsnapping van Paul en Jessica in de woestijn is intens, met Paul's pilootmanoeuvres die g-force rimpelingen op hun wangen veroorzaken. Na een crashlanding wachten ze op een storm in een stilltent en gaan ze door met hun reis in stillsuits, tegenover een enorme zandworm "face-to-face" zonder angst.
Een opmerkelijke weglating van dit ontwerp is de incestueuze relatie tussen Paul en Jessica, die in eerdere versies was opgenomen. Herbert en de Laurentiis waren er fel tegen, waarbij Herbert de Sacramento Bee in 1982 vertelde: "Hij wilde een incestfilm doen! Kun je je het effect voorstellen dat op duinfans zou hebben gehad?"
Wurlitzer legde uit om te voorkomen : "In één concept introduceerde ik erotische scènes tussen Paul en Jessica. Ik voelde dat er een latente Oedipal -aantrekkingskracht was en ik nam het verder. Het werd in het midden van de film geplaatst als een uitdaging van grenzen, waardoor Paul misschien meer heroïsch maakte voor het breken van een verboden code."
Hoewel de incest afwezig is, is er een moment waarop Paul en Jessica "op elkaar liggen" terwijl ze een zandduin naar beneden glijden en hun benodigdheden verliezen.
Ze zoeken onderdak in een oude grot in een gigantisch wormkarkas, wachtend op de ochtend. Bij het ochtendgloren verschijnen Fremen Warriors op een zand, geleid door Stilgar,. Jamis daagt Paul uit voor een duel, dat Paul zonder aarzeling accepteert. Jessica, niet Chani, adviseert Paul en geeft hem het Crysknife van Shadout Mapes en kondigt hem aan als de Lisan Al-Gaib.
Het brute duel gaat het karkas in het worm, waar Paul Jamis vermoordt. Sommige fremen nemen items uit het lichaam van Jamis en zeggen dat ze 'een vriend van Jamis' waren, en Paul Klaagt: 'Wanneer je doodt ... je betaalt ervoor,' het afwerpen van tranen voor zijn gevallen vijand, vergelijkbaar met Lynch's uitgesneden scène.
Tijdens een kruidenceremonie passeren de Fremen een kom als een "vredespijp". Jessica inhaleert niet, maar Paulus doet en krijgt de naam Maud'Dib. Paul en Jessica overleggen met Kynes, die zich bewust is van de Lisan Al-Gaib-legende, maar ondersteunt het om de transformatie van Arrakis te versnellen.
Paul leert dat de vrouw van Jamis, Chani, nu van hem is en zij accepteert haar nieuwe rol en Jessica als haar moeder. Paul biedt het water van Jamis aan Chani, die weigert en leidt hem ertoe het in het reservoir van de stam te gieten.
De fremen dragen hun bezittingen naar een sundancer, een gigantische trimaran, om de zoutflats over te steken. Kynes wil de Fremen-stammen achter de Lisan Al-Gaib-legende verenigen en moedigt Chani aan om dicht bij Paul te blijven, ondanks haar ambivalentie tegenover Jessica. Paul beweert zijn leiderschap:
*Paul
Ik vraag om acceptatie zonder
reservering, zelfs voor dat wat
U kunt het niet begrijpen.Chani
Omdat we hetzelfde doel delen, ik
Houd niets van u achter.*
Wurlitzer merkte in 1984 op: "Een echte leider is nooit een duidelijk model van christelijke goedheid. Vaak is hij meedogenloos, vastberaden en bereid om offers te brengen. Dat betekent niet dat hij een volmaakte Machiavellian moet zijn, alleen dat bepaalde schaduw in zijn karakter hem gevaarlijk en abrupt maakt.
Fried merkte op: "Paul voelt zich hier als een cijfer, te perfect als een Messias. Het is moeilijk om met hem om te gaan, en het is onduidelijk of hij zelfs de hoofdpersoon is."
Het verhaal culmineert in een water van de levensceremonie onder leiding van een sjamaan met drie borsten en mannelijke geslachtsdelen, die een erotische dans uitvoeren. Een zandworm van 10 voet komt naar voren, rokerige damp uitzendt en sterft in een waterloten, waardoor het watervaartje blauw wordt. Jessica drinkt het water van de dood en fuseert aura's met de dominee moeder en wordt de nieuwe dominee moeder. De Fremen geloven dat Paul hun Messias is, en het trio staat voor hen als een nieuwe koninklijke familie. Paul moet zichzelf bewijzen door op een zandworm te rijden, waarnaar het script verwijst, maar niet wordt weergegeven.
Herbert vertelde de Vancouver Sun in juni 1980 dat Paul op de worm cruciaal was: "Dat is in het hart van het boek. De worm is het monster, het monster dat onder de oppervlakte leeft, in je hoofd, het monster dat overal leeft. Dat wil ik in de film."
Conclusies
HR Giger's buitengewoon fallische zandwormontwerp. Frank Herbert's doel met de duinromans was om te waarschuwen voor de gevaren van charismatische leiders, een idee genegeerd door Lynch maar centraal in de films van Villeneuve en zijn geplande aanpassing van Dune Messiah . Het script van Wurlitzer, hoewel onafgemaakt of bedoeld als een tweedelige serie, portretteert Paul als een zelfverzekerde jonge man die zijn bestemming accepteert als een universele dictator, met medeplichtige acteurs zoals Chani en Kynes die zijn opkomst versterken.
Dit script, opgevat tijdens de dageraad van de moderne sciencefiction-cinema Post- Star Wars en Alien , was misschien te ambitieus voor het publiek, wat acceptatie verwachtte van een revisionistische R-rated film die ecologische verwoesting en uitbuiting aanpakt. Soortgelijke uitdagingen werden geconfronteerd met Zack Snyder met Watchmen .
Zoals Scott in 1979 in de Tribune opmerkte: "Jarenlang wordt sci-fi behandeld als ondergronds materiaal, maar er is altijd een enorm en enthousiast lezerspubliek geweest voor scifi-romans. Dune heeft 10 miljoen exemplaren verkocht."
Het script verbetert ook de visuele verhalen, het aanpakken van verhalende hiaten in de film van Lynch, zoals de relaties tussen Kynes en Chani, en de Duke en de Baron. De dood van de keizer dient als een katalysator voor de ondergang van de hertog, een meer directe aanpak dan de ingewikkelde plannen in andere versies.
De eerste versie van de versie van Lynch eindigde met Paul en Jessica die een brandend arrakeen-kasteel ontvluchtten, terwijl Wurlitzer's sluit met de Water of Life-ceremonie, waardoor de tweejarige tijdsprong van het boek werd opgezet. Villeneuve's Dune: Deel één eindigde met de Paul/Jamis Duel en sloeg een evenwicht tussen de twee.
De grimdark- en volwassen thema's van het script hebben waarschijnlijk bijgedragen aan zijn lauwe receptie op studiokiveau, waardoor de versie van Lynch in vergelijking publiekvriendelijker lijken.
Mark Bennett, die al bijna drie decennia zijn duinfansite heeft gerund, verklaarde: "Ik denk niet dat het duinfans gelukkig zou hebben gemaakt. Te veel afwijkingen van de roman en te veel 'magie', die de roman van Herbert vermijdt. Zonder de tweede helft is het moeilijk om te weten hoe dingen zouden hebben gespeeld.
De erfenis van Wurlitzer en Scott's Dune omvat het fallische zandwormontwerp van HR Giger en Harkonnen -meubels gemaakt van skeletten, nu in het Giger Museum in Gruyères, Zwitserland. Vittorio Storaro, die klaar was als de cinematograaf, werkte later aan de 2000 sci-fi kanaalminiseries Frank Herbert's Dune . Scott en de Laurentiis werkten later samen aan Hannibal , die wereldwijd $ 350 miljoen ophaalde. Elementen uit dit script hebben ook invloed gehad op Blade Runner en zijn te zien in Scott's recente Gladiator II .
Het script van Wurlitzer, zoals Scott zelf het noemde, "een behoorlijke destillatie van Frank Herbert", is uniek in het balanceren van de ecologische, politieke en spirituele aspecten van de roman. Lynch concentreerde zich op het spirituele, terwijl Villeneuve de gevaren van charismatische leiders benadrukte.
Fried concludeerde: "Het ecologische aspect wordt in dit script behandeld op een manier die het nooit in andere aanpassingen is geweest. Het is een kracht van deze versie, die een integraal onderdeel van het verhaal is zonder hardhandig te zijn. Het weerspiegelt echt de gevolgen van menselijke acties op de planeet, met name rond spice-mijnbouw. Er zijn duidelijkere motivaties voor een grotere variëteit van personages."
Misschien zullen toekomstige filmmakers een versie van Dune maken die meer resoneert met zijn ecologische thema's. Naarmate het boek van Herbert zijn 60e verjaardag nadert, blijven de waarschuwingen over het verval van het milieu, het fascisme en de behoefte aan maatschappelijk ontwaken net zo relevant als altijd.
